کتاب تصنیف های قدیمی1-علا ایجادی

پیشگفتار

تصنیف و ترانه از دیرباز مورد توجه مردم بوده و به نوعی با آن زندگی می کرده اند؛ حجم عظیم ترانه ها و آهنگهای محلی و دیگر ساخته هایی از این دست که در انواع مراسم و اعیاد و عزاداری ها و غیره جزء لاینفک این مراسم بوده است بیانگر این مطلب می باشد. به تأسی از این علاقه مردم موسیقیدانهای حرفه ای نیز به طبع آزمایی پرداخته و در طول ایام آثار بسیاری در این زمینه به وجود آورده اند. در قرن اخیر همراه با مشارکت روز افزون توده های مردم در تمامی شؤون زندگی و نقش فعال آنها در همه زمینه ها از طرفی و پیشرفت جوامع و صنعتی شدن و سرعت گرفتن کارها و کمبود اوقات فراغت، روی هم رفته شرایطی به وجود آمده که ترانه و تصنیف نه تنها به عنوان یک رشته تخصصی در موسیقی پیشرفتهای زیادی کرده است؛ بلکه به عنوان مطرح ترین و پرطرفداران نوع موسیقی در جهان امروز خود را به ثبت رسانیده است. از آنجا که ذکر تاریخچه و تجزیه و تحلیل انواع ترانه ها و تصنیف ها در این مجال اندک میسر نیست، در اینجا صرفاً جهت رساندن مطلب و به صورتی صوری و موقتی ترانه را نوعی موسیقی با کلام که لحنی عامیانه دارد و ساده و بی پیرانه است؛ و تصنیف را نوعی ترانه که مفصل تر بوده و لحنی رسمی تر دارد و توسط آهنگسازان و شاعران حرفه ای تر با استفاده از انواع  فنون آهنگسازی ساخته می شود در نظر می گیریم.

خمیرمایه انواع تصنیف و ترانه سخن دل است و اگر از دل برآمده باشد لاجرم بر دل نیز می نشیند. معیار سنجش هم قضاوت مردم در طول سالیان است. هم از اینروست که برخی از این آثار طی سالیان متمادی ارزش خود را حفظ کرده و ملودیها و اشعار آنها در قلب مردم هر دیار باقی مانده اند و نیز بر غنای ادبیات موسیقی افزدوه اند. از آنجا که این ملودیهای ارزشمند در کنار سایر عناصر دیگر دستمایه خوبی برای هنرجویان و علاقمندان موسیقی بوده و در پرورش ذوق و استعداد آنها تأثیری عمیق داشته و نیز بر معرفت ملی آنان می افزاید؛ ما نیز به سهم خویش در نت نگاری و ویرایش تعدادی از این آثار کوشیده ایم؛ با امید به اینکه هنرجویان عزیز ضمن استفاده از این قبیل آثار، از آنها گذشته و خود به خلق آثار متناسب با زمان توفیق یابند.

و اما درباره این کتاب – که حاوی 20 قطعه برگزیده از آثار ماندگار قدیم است – تذکر نکاتی چند ضروری بنظر می رسد که ذیلاً فهرست وار به آنها اشاره می شود:

1. قطعات این مجموعه از بین آثاری که در دستگاههای ماهور و اصفهان بوده اند انتخاب شده اند که شماره های 1 تا 10 در دستگاه ماهور و مابقی در اصفهان می باشند. این آثار معروف خاص و عام اند و به کرات و به شکل های گوناگون اجرا شده اند. در صحت و سقم آنها این قدر هست که اجراهای معتبرتر نظیر برنامه گلها و یا اساتید شناخته شده موسیقی ایران را با یکدیگر مقایسه کرده و در بعضی موارد کوچک نیز اصلاحاتی در آنها صورت داده ایم از جمله تکرارهای بی منطق را حذف کرده ایم در ضمن باید یادآور  شد در برخی اجراها تکه هایی از آهنگهای مشابه با هم مخلوط شده و به صورت یک آهنگ اجرا شده اند که با مشورت صاحبنظران و منطق دنباله روی ملودی اصلاح شده اند.

2. در نگارش این کتاب سعی شده تا ضمن رعایت امانت کامل و نیز دقت کافی در هر چه نزدیکتر بودن نت نویسی به قواعد بین المللی و پرهیز از کاربرد علائم اضافی، حتی الامکان قابل استفاده برای همگان باشد؛ از این رو از ثبت بسیار دقیق علائم – آنطور که در آوانگاری علمی مطمح نظر است. پرهیز شده و به موارد مهم اکتفا شده و البته بدیهی است که علاقمندان ریزه کاریها و حالات اجرایی خاص را می توانند از طریق گوش دادن نوار یا CD موجود که به همین منظور توسط نوازنده با ذوق آقای علاء ایجادی – که خود بانی نوشته شدن این کتاب بوده اند – و بالطبع نواخته های ایشان از روی همین نتها بوده و با کتاب منطبق است، بدست آورند.

3. از آنجا که بیشتر قسمتهای سازی و ارکستر به مرور بر این آهنگ ها اضافه شده اند و در اجراهای مختلف نیز با یکدیگر تفاوت دارند، در این کتاب عمدتاً به ثبت قسمتهای با کلام( آوازی) اکتفا شده؛ از این رو خطهای اتصال و جمله بندی متناسب با کلام نگاشته شده اند.نوازندگان عزیز برای اجرا با ساز می توانند بطور آزاد و به دلخواه خطهای اتصال را تغییر دهند؛ یا آنها را نادیده انگارند. همین مطلب در مورد مضراب گذاری و انگشت گذاری نیز صادق است.

درخاتمه ضمن گرامیداشت یاد و خاطره کلیه هنرمندانی که در این کتاب آثارشان آمده و نیز هنرمندان گمنامی که بعضی قطعات منتسب به آنان است و کسانی که در گذشته موجبات جمع آوری و اجرای این آثار را فراهم نموده ند و نیز تمامی آنانیکه از آنها آموخته ایم و با امید به اینکه این کار مورد قبول اساتید، نوازندگان و علاقمندان موسیقی قرار گرفته و انشاء ا… با انتقادهای سازنده و راهنماییهای خود موجبات بالا رفتن انگیزه همه کسانی که این کارها را ادامه می دهند گردند، مطلب را به پایان می بریم.

انتشارات سرود

فهرست کتاب تصنیف های قدیمی: